Dag 4: Zondag 23 juli

Vandaag een dag met veel bewolking, veel wind, zo nu en dan een bui, dus uitermate geschikt om eens meer dan 100 jaar terug te gaan in de tijd, WO I. In het gebied rondom de Somme heeft één van de grootste veldslagen plaatsgevonden. Meer dan een miljoen doden alleen hier al, terwijl de gehele oorlog meer dan negen miljoen soldaten het leven heeft gekost. Een echte wereldoorlog, want door bondgenootschappen werden er landen uit alle hoeken van de wereld bij betrokken. Als je de cijfers daarover leest, dan vraag je je toch af, hoe seniel moet je zijn om zoveel mensen de dood in te jagen? Maar ja, kijk maar wat er tegenwoordig aan de hand is. In totaal zijn er 70.000.000 soldaten(!!) naar het front gestuurd, waarvan 60.000.000 Europeanen, bizar veel.

Er zijn hier zo ongelooflijk veel begraafplaatsen en herdenkingsmonumenten, dat het simpelweg niet te doen is om ze allemaal te bezoeken. Elk dorp of gebied maakt weer op een andere manier deel uit van deze geschiedenis en laat dit (terecht) aan de rest van de wereld weten. De ene begraafplaats ligt aan de doorgaande weg, maar sommige liggen echt in the middle of knowhere. Gigantisch afgelegen, hobbel-de-bobbel wegen er naartoe en dan toch sta je weer voor een netjes stuk gemaaid gras, betonnen muurtje er omheen en dan alle kruizen of gedenkstenen, met het verhaal van die plek. Uiteraard zijn er altijd een paar, die er tussenuit springen.

Persoonlijk vond ik Delville Wood South African National Memorial wel heel erg indrukwekkend. Immens groot terrein met aan de ene kant van de weg de begraafplaats en aan de andere kant een gigantisch monument met klein (gratis) museum. Voordat je daar aan toe was, moest je eerst over een breed langgerekt grasveld met dikke eikenbomen lopen. Ze hadden die gebouwen van mij wel wat dichterbij mogen zetten. Ook niet een stenen pad er naartoe, maar gewoon over het gras. Hendrik Jan de tuinman (woont er volgens ons naast) heeft er een hele kluif aan. De entree bestond uit een muur van vuurstenen met in het midden een poort met koepeldak en daarbovenop een bronzen beeldhouwwerk. Via een marmeren pad kwamen in het museum terecht, waar niet alleen een beeld werd geschetst van WO I, maar ook van WO II.

Ook Thiepval Memorial maakte indruk. Het is het grootste Britse oorlogsmonument ter wereld. Hier worden meer dan 72.000 vermiste Britse en Zuid-Afrikaanse soldaten herdacht. Het monument bestaat uit een reeks bogen ondersteund door 16 massieve witte pilaren waarin de namen van de vermiste soldaten zijn gegraveerd.

Nog zo’n mooie naam: Beaumont-Hamel Newfoundland Memorial. Newfoundland, gelegen in Noord-Amerika behoorde toen tot het Britse Rijk. Ook hun soldaten hebben meegevochten en vele doden vielen op deze plek. In verhouding tot de rest niet eens zo heel veel doden, maar het terrein waarop ze worden herdacht is wel 300.000 m2. De Canadezen, waar Newfoundland nu onder valt, beheren het en hoe. Ontvangst bij de ingang en de mogelijkheid om met een (gratis) gids het terrein door (niet om) te spitten. Hebben we niet gedaan, maar op het terrein ligt dus nog een bewaard slagveld met allerlei loopgraven. Marja en ik zijn door eentje gelopen. Het symbool van Newfoundland is de kariboe, dus hier staat een monument voor de slachtoffers zonder eigen graf, met dit beest daar bovenop. Lang zijn we hier niet geweest, aangezien het weer ons op dit tijdstip aardig in de steek liet.

Uiteraard zijn we nog veel vaker gestopt onderweg en alles neem je in je op en overal probeer je een beeld bij te krijgen, maar één ding is zeker, hier heeft deze oorlog diepe wonden achtergelaten. Al die cemeteries betreffen herdenkingsmonumenten voor gesneuvelde soldaten, maar er zijn hier natuurlijk ook een heleboel burgers omgekomen. Hier hebben wij geen monument voor gezien. Alleen eentje voor omgekomen kinderen en eentje voor dieren. Aan het einde van de dag hadden we het ook wel gezien, moet ik eerlijkheidshalve zeggen.

De regen is wel goed geweest voor Marc zijn vogelfotografie. De roofvogels, die we op eerdere dagen niet hebben gezien, waren er nu ineens wel. Torenvalk en een wespendief hadden blijkbaar honger gekregen. À demain!